Od jesieni 2024 r. nasza wystawa jest już nie tylko dostępna on-line, ale można ją też podziwiać jako wystawę mobilną w wielu muzeach regionu pobrzeża Bałtyku. Dzięki niej pragniemy pokazać, jak wielką rolę znaleziska złotych skarbów z epoki wikingów odgrywają obecnie jako dziedzictwo kultury w życiu społeczeństw oraz jak mocno to dziedzictwo splatało i wciąż splata się z polityką. To, co się wydarzyło, jest bowiem zawsze kwestią historycznej interpretacji.
Isabelle Dolezalek, Charlotte Wenke
Kuratorki wystawy
Projekt „Złoto wikingów“
Omawiana wystawa cyfrowa to efekt współpracy naukowej między muzeum w Stralsundzie a Interdyscyplinarnym Centrum Badawczym Pobrzeża Bałtyku Uniwersytetu w Greifswaldzie („Podzielone transformacje”, projekt cząstkowy „Złoto wikingów. Znaleziska skarbów jako dziedzictwo transregionalne”, 2021-2025) pod kierownictwem prof. Isabelle Dolezalek.
Tematem projektu są znaleziska wczesnośredniowiecznych skarbów ze złota odkrywanych w rejonie pobrzeża Bałtyku w okresie od XIX w. do współczesności oraz ich recepcja i prezentacja w ramach muzealnych wystaw. Wyniki badań upowszechnione zostaną w formie wydawnictw naukowych, a także za pośrednictwem innych środków przekazu, takich jak wystawa cyfrowa i analogowa, plakaty umieszczane w przestrzeni publicznej czy materiały edukacyjne dla szkół.
Celem projektu jest unaocznienie, w jaki sposób na przestrzeni wieków doszło do tego, iż tzw. kultura wikingów jest dziś zawłaszczona przez (prawicowo) populistyczną stronę sceny politycznej.
Więcej informacji:
Viking Gold – Treasure Finds as Translocal Heritage
Projekt jest dofinansowany przez Bundesministerium für Bildung und Forschung.
Literatura (wybrane pozycje)
Prezentowane na wystawie treści są w dużej mierze częścią przewodu doktorskiego „Wikingergold. Schatzfunde als translokales Erbe“ (2021-2025):
Wenke, Charlotte: Viking Age Gold Treasure Finds as Objects of Identification in the Baltic Sea Region c. 1800-1989 (tytuł roboczy).
Rozdział I: Kto nosi wikińską złotą biżuterię?
Birkett, Tom/ Dale, Roderick (Hrsg): The Vikings reimagined. Reception, recovery, engagement, (The Northern Medieval World), Berlin/Boston 2019.
Nagel, Torsten/ Speit, Andreas (Hrsg.): Odin mit uns. Ahnenkult und Rechtsextremismus, Kiel 2022.
Wenke, Charlotte: Auch ein 'Schatz’? Die Nachbildungen des Goldschmucks von Hiddensee durch den Juwelier Paul Telge um 1900, w: Stralsunder Hefte für Geschichte, Kultur und Alltag, September 2022, s. 59–65.
Wenke, Charlotte: Im Dienst der ‚Wissenschaft des Spatens‘. Paul Telges galvanoplastische Nachbildungen des Hiddenseer Goldschmucks für Museen und Lehre, w: Bornkessel, Wibke/Kanowski, Claudia/Lambacher, Lothar (Hrsg.): Tagungsband „Elektrisierend! Galvanoplastische Nachbildungen von Goldschmiedekunst“, Berlin, Schloss Köpenick, 2023, (w przygotowaniu do druku).
Rozdział II: Złoto w czasach wikingów
Armbruster, Barbara/ Eilbracht, Heidemarie: Wikingergold auf Hiddensee, (Archäologie in Mecklenburg-Vorpommern 6), Rostock 2010.
Fuglesang, Signe Horn: The Hoen Hoard. A Viking gold treasure of the ninth century, Rom 2006.
Gruszczyński, Jacek: Viking Silver, Hoards and Containers. The Archaeological and Historical Context of Viking-Age Silver Coin Deposits in the Baltic c. 800–1050, London 2019.
Roesdahl, Else: Magtsymboler. Harald Blåtands Rovfuglesmykker, w: Glimt fra Vikingetiden, hrsg. v. Danske Amatørarkeologer, Værløse 2020, s. 212–218.
Wendt, Antje: Viking Age Gold Rings and the Question of ‚Gefolgschaft‘, w: Lund Archaeological Review 2007- 2008, Kävlinge 2008, s. 75–90.
Wicker, Nancy: Mapping Gold in Motion. Women and Jewelry from Early Medieval Scandinavia, Leiden 2019.
Rozdział III: Skarby jako dziedzictwo kulturowe
Grieg, Sigurd: Da staten innløste Hon-skatten i 1834, w: Viking. Tidsskrift for norrøn arkeologi 32, Oslo 1968, s. 111–130.
Hårdh, Birgitta: Silver in the Viking Age. A regional-economic study, (Acta archaeologica Lundensia 25), Stockholm 1996.
Skovmand, Roar: De danske skattefund fra vikingtiden indtil omkr. 1150, (Aarbøger for nordisk oldkyndighed og historie), Kopenhagen 1942.
Schück, Henrik: Kgl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien. Dess Förhistoria och Historia 3. Antikvitetskollegiet 2, Stockholm 1933.
Boyd, Andrew/ Dörk, Marian/ Pomerance, Jona: I want a Better Catastrophe. A flowchart for navigating our climate predicament.https://flowchart.bettercatastrophe.com; [dost. 17.08.2024]
Rozdział IV: Do kogo należy złoto?
Swenson, Astrid: The rise of heritage. Preserving the past in France, Germany and England, 1789-1914, Cambridge 2013.
Wenke, Charlotte: Viking Age Gold Treasure Finds as Objects of Identification in the Baltic Sea Region c. 1800-1989 (tytuł roboczy).
Wienberg, Jes: Vikings on the Western Frontier, w: Lars Larsson i.in. (Hrsg.): Small Things, Wide Horizons. Studies in Honour of Birgitta Hårdh, Oxford 2015, s. 289–294.
Rozdział V: Wojenne losy skarbów
Bertram, Marion/Eilbracht, Heidemarie: Der Goldarmring von Hiddensee, w: Acta praehistorica et archaeologica 46, 2014, s. 171–184.
Blindheim, Charlotte: De fem lange år på Universitetets Oldsaksamling, w: Viking. Tidsskrift for norrøn arkeologi 48, Oslo 1985, s. 27–43.
Schade, Günther: Kriegsbeute – oder „Weltschätze der Kunst, der Menschheit bewahrt“? Beschlagnahme deutscher Kulturgüter durch die Sowjetunion am Ende des Zweiten Weltkriegs und ihre teilweise Rückkehr zwischen 1955 und 1958, w: Lehmann, Klaus-Dieter (Hrsg.): Jahrbuch Preußischer Kulturbesitz 41, Berlin 2005, s. 199–258.
Rozdział VI: Historia wikingów na wystawach muzealnych po
1945 r.
Muschik, Alexander: Rostocker Ostseewoche versus Kieler Woche. Die deutsch-deutsche Festwochenkonkurrenz um die Gunst der nordischen Länder, w: Zeitgeschichte regional 11, 2007, s. 71–78.
Pentz, Peter/Sørensen, Lasse/Varberg, Jeanette: Meet the Vikings: for real!, w: Antiquity 93, H. 369, 2019, s. 1–5.
Sindbæk, Søren: ‘Meet the Vikings’—or meet halfway? The new Viking display at the National Museum of Denmark in Copenhagen, in: Antiquity 93, H. 367, 2019, s. 256–259.
Wenke, Charlotte: Viking Age Gold Treasure Finds as Objects of Identification in the Baltic Sea Region c. 1800-1989 (tytuł roboczy).
Źródło ilustracji
Strona główna
Wszystkie fotografie monet ze skarbu z Hoen:
© Kulturhistorisk Museum Oslo, CC-BY-NC-ND 3.0, fot.: Kirsten Helgeland.
Wszystkie fotografie pozostałych obiektów ze skarbu z Hoen:
© Kulturhistorisk Museum Oslo, fot.: Kirsten Helgeland/Ove Holst/Eirik Irgens Johnsen, licencja publiczna CC-BY-SA 4.0.
Wszystkie fotografie elementów biżuterii ze skarbu z Hiddensee
© LAKD M-V, Landesarchäologie, fot.: Sabine Suhr.
Ilustracja zawieszek żmijowatych ze skarbu z Hoen, z: Oluf Rygh: Norske Oldsager (Bd. 1), Christiania 1885, bez paginacji.
Sophia Schliemann (1852-1932) przystrojona bizuterią z Hiddensee © Staatliche Museen zu Berlin, Museum für Vor- und Frühgeschichte, nr inw. F 8799.
Christian Anders Holmboe: En mærkværdig Samling af Smykker, Christiania 1835, Tablica nr 1, Nationalbibliothek, Oslo, domena publiczna.
Znalezisko łodzi z Oseberg w 1904 r. © Kulturhistorisk Museum Oslo, autor zdjęcia nieznany, licencja publiczna: CC-BY-SA 4.0.
Zawieszki z Hiddensee na znaczku pocztowym z serii Znaleziska archeologiczne w NRD (1976). Projekt: Dietrich Dorfstecher, Herder-Institut w Marburgu, archiwum, sygnatura akt: 100 Adler 45.
Niemieccy okupanci w Fagernes © Norges Hjemmefrontmuseum, sygnatura: NHM.750718.
Widok fragmentu wystawy z okazji Tygodnia Bałtyku 1973, nr inw. VIII-01-02-087 © Stadtarchiv Stralsund, fot.: Harry Hardenberg.
Rozdział 0: Życie skarbów
Skarb z Hoen © Kulturhistorisk Museum Oslo, sygnatura: Cf21967_A_C719-51, fot.: Ove Holst, CC-BY-SA 4.0.
Christian Anders Holmboe: En mærkværdig Samling af Smykker, Christiania 1835, tablica nr 1, Nasjonalbiblioteket, Oslo, domena publiczna.
Złota biżuteria z Hiddensee © LAKD M-V, Landesarchäologie, fot.: Sabine Suhr.
Ulotka reklamowa Paula Telge, 1882 © Stralsund Museum, fot.: Charlotte Wenke.
Sala z epoki wikingów w Muzeum Historycznym w Oslo w 1904 r. © Kulturhistorisches Museum Oslo, archiwum, negatyw nr 424.
Współczesna replika skarbu z Hiddensee, odlew, złocenie © Goldschmiede Stabenow, fot.: Carsten Stabenow.
Katalog wystawy muzealnej „Deutschland“, Berlin 1936, Staatsbibliothek Berlin, fot.: Charlotte Wenke.
Niemieccy okupanci w Fagernes © Norges Hjemmefrontmuseum, sygnatura: NHM.750718.
Okładka katalogu „Art norvégien des Vikings au XVIIIe siècle“, Brüssel 1954 © Kulturhistorisches Museum Oslo, archiwum, domena publiczna.
Widok fragmentu wystawy z okazji Tygodnia Bałtyku 1973, nr inw. VIII-01-02-087 © Stadtarchiv Stralsund, fot.: Harry Hardenberg.
Zdjęcie z wystawy „30 lat wolności od faszyzmu“ © Stralsund Museum.
Okładka katalogu wystawy “The Vikings: a Publication of the British Museum and the Metropolitan Museum of Art”, hrsg. J. Graham-Campbell, London 1980 © The Trustees of the British Museum, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Widok fragmentu wystawy „Wikingowie, Waregowie, Normanowie: Skandynawowie i Europa 800–1200“, Berlin 1992, nr inw. N_010156_2 © Staatliche Museen zu Berlin, Museum für Vor- und Frühgeschichte, fot.: G. Stenzel.
Okładki duńskiego i niemieckiego wydania katalogów „Viking“ wzgl. „Die Wikinger“, hgg. v. Gareth Williams, Peter Pentz, Matthias Wemhoff, Kopenhagen wzgl. München, 2013 wzgl. 2014 © Hirmer Verlag wzgl. Nationalmuseet, Danmark, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Ekspozycja skarbu z Hiddensee w muzeum w Stralsundzie w 2018 r. © Stralsund Museum.
Widok fragmentu wystawy stałej „Víkingr“, prezentowanej od 2019 © Snøhetta/Kulturhistorisk Museum, Oslo, nr inw. 1902CH-SNO-KHM_0359.
Strona główna wystawy cyfrowej „Złoto wikingów. Skarby a polityka od 1800 r.” © museeon.
Rozdział I: Kto nosi złoto wikingów?
Zawieszka krzyżowata, złoty skarb z Hiddensee, nr inw. 1873:499c © LAKD-MV, Landesarchäologie, autorka fotografii: S. Suhr.
Zapinka tarczowata, złoty skarb z Hiddensee, nr inw. A-1873-499b © LAKD-MV, Landesarchäologie, autorka fotografii: S. Suhr.
Rekonstruktorka historyczna i artystka Tathariel w replice ozdób z Hiddensee autorstwa Grzegorza Pilarczyka © Marita Tathariel, fot.: Kristin Aastrup.
T-shirt firmy Thor Steinar, 2023, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Współczesna biżuteria, 2022, fot.: Klara Fries.
Wyobrażenie królowej Tove autorstwa Jima Lyngvilda (detal), 2018 © Nationalmuseet, Danmark, nr inw.FOR-20220, fot.: Jenny Sundby, licencja publiczna: CC-BY-SA 4.0.
„Widowisko ludowe według obrzędów germańskich“ w Heiligengrabe (Meklemburgia) 1933 © ullstein bild – Richard Franke.
Replika złotego skarbu z Hiddensee z 1970 r., Stralsund Museum © Stralsund Museum, fot.: Katrin Kraus.
Emerik Stenberg: Portret Oscara Monteliusa, reprodukcja ze szwedzkiego czasopisma Ord&Bild, 1913. Wikimedia Commons, domena publiczna.
Sophia Schliemann (1852-1932) przystrojona w złote ozdoby z Hiddensee © Staatliche Museen zu Berlin, Museum für Vor- und Frühgeschichte, nr inw. F 8799.
Ulotka reklamowa Paula Telge, 1882 © Stralsund Museum, fot.: Charlotte Wenke.
Śpiewacy operowi w Bayreuth, 1876 © Deutsches Theatermuseum München, nr inw. II 1298/13.
Portret grupowy, 1869 © Stadsmuseet Stockholm.
Rozdział II: Złoto w czasach wikingów
Bryłki złota © By James St. John – Gold fluvial pebbles (placer gold) (Washington State, USA) 4, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=39434070
Złoty skarb z Hiddensee © LAKD M-V, Landesarchäologie, fot.: Sabine Suhr.
Skarb z Hoen © Kulturhistorisk Museum, Oslo, Foto: Ove Holst, licencja CC-BY-SA 4.0.
Birka, grób 967, z: Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien Stockholm (Hrsg.): Birka. Untersuchungen und Studien (Bd. 1), Stockholm 1940, s. 393, il.: H. Faith-Ell.
Złoty denar, skarb z Hoen © Kulturhistorisk Museum Oslo, fot.: Kirsten Helgeland, licencja CC BY-NC-ND 3.0.
Fragment srebrnego siekańca z Anklam, Pommersches Landesmuseum © LAKD M-V, Landesarchäologie, fot.: Sabine Suhr.
Srebrna zawieszka w typie biżuterii z Hiddensee z Tolstrup, Dania, © Nationalmuseet, Danmark, fot.: Søren Greve, licencja CC-BY-SA.
Naramienniki ze Smørum, Dania © Nationalmuseet, Danmark, fot.: Lennart Larsen, nr ilustracji DO-13950, licencja CC-BY-SA 4.0.
Zapinka tarczowata z Przytoru, Polska, zaginiona, z: Heinz Arno Knorr: Hacksilberfunde im Weichsel- und Wartheraum. Ein Beitrag zu den dänisch-polnischen Beziehungen im 11. Jahrhundert, w: Mannus 28, 1936, s. 200.
Rozdział IV: Do kogo należy złoto?
Zawieszka – element złotej biżuterii z Hiddensee na znaczku pocztowym z serii Archeologiczne znaleziska w NRD (1976). Projekt: Dietrich Dorfstecher, Herder-Institut w Marburgu, archiwum, sygnatura akt: 100 Adler 45.
Rane Willerslev, dyrektor Duńskiego Muzeum Narodowego, publikacja towarzysząca wystawie „Join the Vikings – On Raid!“ (2021, tłum. C. Wenke).
Jens Jacob Asmussen Worsaae: Die Kultur der Dänen in der Wikingerzeit, Kopenhagen 1873. Strona tytułowa: Bayerische Staatsbibliothek. Portret Worsaae: Det Kgl. Bibliotek, Kopenhaga, fot.: Hansen & Weller, licencja publiczna: CC0 1.0. domena publiczna.
Oscar Montelius: Über das Leben in Schweden in der heidnischen Zeit, Stockholm 1873, strona tytułowa pierwszego szwedzkiego wydania: Wikimedia Commons, domena publiczna. Portret Monteliusa: Kungliga Biblioteket, Sztokholm, fot.: J. Jaeger, domena publiczna.
Peter Andreas Munch: Die Geschichte des norwegischen Volkes (Bd. 1,1), Christiania/Tønsberg 1852, Strona tytułowa pierwszego norweskiego wydania: Bayerische Staatsbibliothek. Portret Muncha: Nationalbibliothek, Oslo, Foto: Olsen & Thomsen, licencja publiczna: CC0 1.0., domena publiczna.
Sala z epoki wikingów w Muzeum Historycznym Christianii (Oslo), 1904 © Kulturhistorisk Museum Oslo, archiwum, negatyw nr 424.
Złote ozdoby z Hiddensee © LAKD M-V, Landesarchäologie, fot.: Sabine Suhr.
Strona tytułowa katalogu niemieckich znalezisk prehistorycznych i antropologicznych, Berlin 1880, Digitale Landesbibliothek Berlin, domena publiczna.
Okładka katalogu wystawy „Deutschland“, Berlin 1936, Staatsbibliothek Berlin, fot.: Charlotte Wenke.
Nr 202 gazety „Stralsunder Tageblatt“ z 29 sierpnia 1936 z doniesieniem o wyborze ozdób z Hiddensee na wystawę „Niemcy” © Stralsund Museum, fot.: Charlotte Wenke.
Peter Paulsen: Der Goldschatz von Hiddensee, Leipzig 1936, strona tytułowa.
Współczesna replika ozdób z Hiddensee, odlew, złocenie © Goldschmiede Stabenow, fot.: Carsten Stabenow.
Spodek, muzeum w Stralsundzie, Archiwum, fot.: Charlotte Wenke.
Serwis do kawy © Stralsund Museum, fot: Katrin Kraus.
Forma do pierników, fot: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Christian Anders Holmboe: En mærkværdig Samling af Smykker, Christiania 1835, tablica nr 2, odpowiednio s. 7, Nationalbibliothek, Oslo, domena publiczna.
Zrzut ekranu strony „Viking Cultural Route“ z dn. 26.03.2024 © Destination Viking Association.
Rozdział V: wojenne losy skarbów
Skarb z Hoen © Kulturhistorisk Museum Oslo, fot.: Ove Holst, CC-BY-SA 4.0, sygnatura: Cf21967_A_C719-51.
Portret Antona Wilhelma Brøggera, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Niemieccy okupanci w Fagernes © Norges Hjemmefrontmuseum, sygnatura: NHM.750718.
Złota biżuteria z Hiddensee © LAKD M-V, Landesarchäologie, fot.: Sabine Suhr.
Metalowa kasetka z 1945 r., muzeum w Stralsundzie, archiwum, fot.: Charlotte Wenke.
Współczesna replika biżuterii z Hiddensee, odlew, złocenie © Goldschmiede Stabenow, fot.: Carsten Stabenow.
Serwis do kawy © Stralsund Museum, fot.: Katrin Kraus.
Madonna Sykstyńska Rafaela, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Tzw. skarb Priama, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ołtarz pergamoński (detal), Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0.
Złoty naramiennik z Hiddensee © Staatliche Museen zu Berlin, Museum für Vor- und Frühgeschichte, sygnatura: DP_049104_S, fot.: Rudolph Schmidt.
Zdjęcie z wystawy „30 lat wolności od faszyzmu” © Stralsund Museum.
Zapowiedź wystawy „30 lat wolności od faszyzmu” © Stralsund Museum, fot.: Charlotte Wenke.
Replika zawieszki ze skarbu z Hiddensee, zbiory Katedry Pre- i Protohistorii Uniwersytetu w Getyndze, fot.: Charlotte Wenke.
Rozdział VI: Historia wikingów na wystawach muzealnych po
1945 r.
Okładka katalogu „Art norvégien des Vikings au XVIIIe siècle“, Brüssel 1954 © Kulturhistorisk Museum Oslo, archiwum, domena publiczna.
List Arvida Sveuma do Johana Gjerde z 24 czerwca 1964, Arkivet etter Oldsaksamlingen 1829-1994, nr inw. Dbb 44-1, Kulturhistorisches Museum Oslo, archiwum.
Okładka katalogu „Welt der Wikinger“, Berlin 1973 © Stiftung Preußischer Kulturbesitz, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Widok fragmentu wystawy z okazji Tygodnia Bałtyku 1973, © Stadtarchiv Stralsund, nr inw. VIII-01-02-087, fot.: Harry Hardenberg.
Widok fragmentu wystawy „Stralsund socjalistyczny“, Kulturhistorisches Museum Stralsund, 1974/75 © Stralsund Museum, fot.: Erika Woldeck.
Okładka katalogu „The Vikings: a Publication of the British Museum and the Metropolitan Museum of Art“, hgg. J. Graham-Campbell, London 1980 © The Trustees of the British Museum, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Widok fragmentu wystawy „Wikingowie, Waregowie, Normanowie. Skandynawowie i Europa 800–1200“, Berlin 1992 © Staatliche Museen zu Berlin, Museum für Vor- und Frühgeschichte, Inv.-Nr. N_010156_2, fot.: G. Stenzel.
Okładki katalogów wystaw „Viking“ wzgl. „Die Wikinger“, red. v. Gareth Williams, Peter Pentz, Matthias Wemhoff, Kopenhagen wzgl. München, 2013 wzgl. 2014 © Hirmer Verlag wzgl. Nationalmuseet, Danmark, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Widok fragmentu wystawy „Víkingr“, od 2019 © Snøhetta/Kulturhistorisk Museum, Oslo, nr inw. 1902CH-SNO-KHM_0359.
Widok fragmentu wystawy „Meet the Vikings“ (detal) ze zdjęciem autorstwa Jima Lyngvilda, 2018–2021 © Nationalmuseet, Danmark, nr inw. FOR-20220, fot.: Jenny Sundby, licencja publiczna: CC-BY-SA 4.0.
Rozdział wprowadzajacy: O wystawie
Prace koncepcyjne nad wystawą, fot.: Maria Herzog.
Materiały edukacyjne dla szkół © Klara Fries.
Wystawa na tablet, fot.: Eckart Pscheidl-Jeschke.
Podziękowanie
Na etapie między zapoczątkowaniem projektu na jesieni 2021 a ukończeniem wystawy trzy lata później wspierało nas liczne grono osób i szereg instytucji.
Słowa wdzięczności kierujemy przede wszystkim do Julii Tödt i Antje Canzler, reprezentujących firmę museeon oraz jej zespołowi na czele z Paulem Beaury i Danielem Bäss oraz Ronem Warmbier, którzy pomysłowo, profesjonalnie i entuzjastycznie wspierali nas w procesie tworzenia cyfrowej i analogowej wystawy. Współpraca z nimi była czystą przyjemnością i wiele nas nauczyła!
Również wsparcie naszych asystentów – studentów: Klary Fries, Pia Catherine Lemm, Janne Schmitz oraz Indii Piwko było nieocenione dla sukcesu projektu. To samo tyczy się Susanne Drutsch (CDFI, Uniwersytet w Greifswaldzie), która pewną ręką przeprowadziła nas przez meandry biurokracji.
W muzeum w Stralsundzie cenną radą służyli nam zwłaszcza Maren Heun, Claudia Hoffmann, Jens Oulwiger i Eirini Vasilopoulou. Jesteśmy im za to niezmiernie wdzięczni.
Wyrazy wdzięczności należą się także naszym Koleżankom i Kolegom z Interdisziplinäres Forschungszentrum Ostseeraum: Alexanderowi Drost, Ronny Grundig, Martinowi Kerntopf, Clemensowi Räthel, Peterowi Stoll, jak również Koleżankom i Kolegom z klasteru „Zur Gegenwart des Kulturellen Erbes“.
Słowa wdzięczności kierujemy także pod adresem: Fredrika Bjønnes i Vicky Katariny Mikalsen (Midgard vikingsenter, Borre), Marian Dörk (UCLAB, FH Potsdam), Heidemarie Eilbracht (Museum für Vor- und Frühgeschichte, SMB Berlin), Beate Fricke (Universität Bern) oraz zespołu projektu „The Inheritance of Looting“, Anne Britt Halvorsen (Kulturhistorisk Museum Oslo), Iny Heumann (Museum für Naturkunde Berlin), Jakuba Jagodzińskiego (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu), Evy-Raphaeli Jaksch wraz zespołem (Firma Tradukas), Detlefa Jantzen (LAKD-MV, Landesarchäologie), Stefana Johanssona i Mathiasa Strömera (Gotlands Museum, Visby), Franziski Lichtenstein, Eckarta Pscheidl-Jeschke (CDFI, Universität Greifswald), Ruth Slenczka (Pommersches Landesmuseum), Clausa i Carstena Stabenow, Joanny Szkolnickiej (Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie), Katji Vollert (Museum für Vor- und Frühgeschichte, SMB Berlin), Koleżanek i Kolegów z Greifswalder Mittelalterzentrum i Studentów seminarium „Wikinger ausstellen“ (2022/23).
Dziękujemy Bundesministerium für Bildung und Forschung za hojne wsparcie projektu.